SGK AYDIN İL MÜDÜRÜ YILMAZ,"KAYIT DIŞI İŞÇİ ÇALIŞTIRMAYIN"
11/11/2020 15:17
Aydın Sosyal Güvenlik İl Müdürü Zeynep YILMAZ,'Kayıt dışı istihdam 'konusunda bilgilendirme mesajı yayınladı.
Aydın Sosyal Güvenlik İl Müdürü Zeynep YILMAZ mesajında;
"Bilindiği üzere kayıt dışı istihdam ülkemizin en önemli sorunları arasında yer almakta olup, kayıt dışı istihdama neden olan birçok etkenden bir tanesi çalışanların ve işverenlerin sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini yeterince bilmemeleri ve sosyal güvenliğin önemi konusunda yeterli bilince sahip olmamalarıdır. Bu nedenle Sosyal Güvenlik Kurumu olarak, rehberlik anlayışını esas alan bir yöntem ile kayıtlı istihdamı teşvik etmeye çalışmakta, sigortalı çalışmanın sigortalı ve işverene sağladığı faydaları anlatmaya çalışmaktayız.
Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmak veya sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir.
Sigortalı çalışma kişiye ve ailesine birçok fayda sağlar. Sigortalının kendisi ve aile bireyleri sağlık hizmetlerinden yararlanabilirler. Sigortalıya iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hali nedenleriyle çalışamadığı sürelerde maaşının işveren tarafından ödenmeyen kısmını karşılamak üzere geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle kısmen veya tamamen çalışamaz duruma gelmesi halinde sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Sigortalının aile bireylerine, sigortalı iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmesi halinde ölüm geliri bağlanır. Sigortalı herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma geldiğinde malullük aylığı bağlanır. Sigortalı, belli bir yaşa geldiğinde yine prim şartlarını da sağlıyorsa kendisine yaşlılık aylığı bağlanır. Ölümü halinde eş ve çocukları ile anne ve babasına ölüm aylığı bağlanır. Cenaze yardımı ve emzirme ödeneği ödenir.
Kayıt dışı çalışma hem çalışana hem işverene hem de kamuya ciddi zararları mevcut olan bir sorundur. Şöyle ki;
Çalışanlar açısından; emeklilik hakkı, malullük aylığı, ölüm aylığı, işsizlik sigortası hakkı, her türlü sağlık ve izin hakları, ücret ve kıdem tazminatı hakkı gibi haklardan yoksun kalınmasına sebep olur.
İşverenler açısından; sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere ise yapılacak denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanır. Bunun sonucunda işyerinin kapanma riski de vardır. Sadece 1 sigortalıyı 1 ay sigortasız çalıştırdığı tespit edilen işverene toplam 11.771 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Yapılan tespitte işçinin sigortasız çalıştırıldığı süre 6 ay ise 41.202 TL, 1 yıl ise 76.518 TL idari para cezası uygulanmaktadır (2020 yılı için geçerli). Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilmektedir. Sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur. Yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı ağır idari ve adli yükümlülükler doğar. Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar. Vergi avantajı sağlayan indirim ve gider yazma gibi avantajlardan yararlanma hakkı yoktur. İşyerinde çalışanların verimliliği ve motivasyonu azalır. Ölçek ekonomilerden yararlanılamadığından büyüyemezler, marka oluşturma ve pazarda yer edinme şansları azalır. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanamazlar.
Ülkemizde istihdamın ve üretimin arttırılması, kayıt dışı istihdamın engellenmesi, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, engelli istihdamının artırılması, genç ve kadınların işgücüne katılımının artırılması gibi amaçlarla işverenlerin ödemeleri gereken sigorta primlerinin belirli oranda ve sürede Devletçe karşılanması için sigorta teşvikleri verilmektedir. Genel olarak uygulanan bu teşviklerden yararlanabilmeleri için işverenlerin sigortasız işçi çalıştırmamak, SGK’ya verilmesi gereken bildirgeleri zamanında vermek, primlerini düzenli ve zamanında ödemek, sahte sigortalı bildiriminde bulunmamak gibi temel yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekmektedir. Bunun yanında her bir teşvik uygulaması için farklı bazı özel şartlar da söz konusudur. Devlet, teşvikin türüne göre sigorta primi işveren hissesi veya sigortalı hissesi ile birlikte işveren hissesinin tamamına kadarını karşılayarak işverenlerin maliyetleri önemli ölçüde düşürmelerini sağlamaktadır. Kurumumuzda şu an aktif 17 tane teşvik bulunmaktadır. İşverenler için teşviklerden faydalanamamak büyük bir kayıp olur.
Kayıt dışı istihdamın önlenmesinin yanı sıra üzerinde durduğumuz bir diğer konu ise “sahte sigortalılık” ve “sahte işyeri” sorunudur. Şöyle ki; Bir işyerinde fiilen çalışmadığı halde sigortalı olarak bildirilen kişiler “sahte sigortalı”, gerçekte herhangi bir şekilde mal veya hizmet üretilmemekle birlikte, bazı kişileri sigortalı olarak göstermek için kurulmuş paravan İşyerleri “sahte işyeri” olarak değerlendirilmektedir. Bu şekilde yapılan bildirimlerde, yapılan bildirimlerin sahte olduğu tespit edilen kişilerin hizmetleri iptal edilmekte, adlarına yatan primler iade edilmemekte ve SGK tarafından bu sigortalılar için yapılan sağlık harcamaları, ödenekler, gelirler ve aylıklar gibi harcamalar faiziyle birlikte geri alınmaktadır.
Çalışanların sigortalı bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirim yapıldığını kısa sürede öğrenebileceği birçok yol vardır. Bunlar:
✓ PTT’den alınan e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sorgulama yapılabilir,
✓ 7 gün 24 saat “ALO 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi i aranabilir,
✓ Telefonun kısa mesaj bölümüne P boşluk TC Kimlik Numarası boşluk Aile Sıra Numarası yazılarak 5502’ye bütün operatörlerden kısa mesaj gönderilebilir,
✓ Yine il ve ilçelerde bulunan tüm Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığı ve hangi kazanç seviyesinden bildirildiği kısa sürede öğrenilebilir.
Çalışanlar sigortasız çalıştırıldıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini düşündüklerinde, ihbar ve şikayetlerini Sosyal Güvenlik Kurumu’na şu yollarla iletebilir:
✓ Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi “ALO 170” i 7 gün 24 saat arayabilir.
✓ En yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne veya Sosyal Güvenlik Merkezine şikâyetleri iletebilir.
✓ Her türlü istek, şikayet, ihbar, görüş ve öneriler CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden de yapabilir.
